Wat is een valutaswapovereenkomst?

27 september 2016 (bijgewerkt op 18 mei 2022)

Een valutaswapovereenkomst (currency swap line) is een overeenkomst tussen twee centrale banken voor de ruil van deviezen. Op die manier kan een centrale bank liquiditeit in vreemde valuta verkrijgen van de centrale bank die deze valuta uitgeeft, doorgaans met de bedoeling deze liquiditeit aan binnenlandse commerciële banken te verstrekken. Zo kunnen de ECB en alle nationale centrale banken van het eurogebied (het Eurosysteem) dankzij de swapovereenkomst met het Amerikaanse Federal Reserve System dollars bij de Fed opnemen in ruil voor hetzelfde bedrag in euro's. Zulke overeenkomsten maken al tientallen jaren deel uit van het monetairbeleidsinstrumentarium van centrale banken.

Waar zijn deze swapovereenkomsten voor nodig?

Swapovereenkomsten werden aanvankelijk door centrale banken gebruikt om bepaalde marktinterventies te financieren. De laatste jaren zijn ze uitgegroeid tot een belangrijk hulpmiddel om de financiële stabiliteit te bewaren en te voorkomen dat spanningen op de markten doorwerken in de reële economie. De swapovereenkomsten die de ECB sinds 2007 heeft gesloten, zijn onder meer bedoeld om binnenlandse banken liquiditeit in vreemde valuta te verschaffen. Wanneer de kredietmarkten in een bepaalde valuta verslechteren, wordt het voor banken buiten dat valutagebied moeilijk om hun in die valuta luidende activa te financieren, omdat ze niet direct toegang hebben tot de buitenlandse centrale bank die deze valuta uitgeeft. Maar als hun eigen centrale bank een swapovereenkomst met de buitenlandse centrale bank gesloten heeft, kan ze de binnenlandse banken van de noodzakelijke liquiditeit in de vreemde valuta voorzien zonder haar externe reserves aan te spreken. Dat was bijvoorbeeld het geval tijdens de financiële crisis na het faillissement van Lehman Brothers in september 2008. De kredietmarkten droogden toen op doordat bijna niemand bereid was risico's te nemen. In die omstandigheden konden banken uit het eurogebied moeilijk aan Amerikaanse dollars komen om hun in dollars luidende activa te financieren. Om marktverstoringen te voorkomen, zoals banken die plotseling activa van de hand moeten doen en daardoor extreme prijsschommelingen uitlokken, sloten de ECB en de Federal Reserve een valutaswapovereenkomst, zodat de ECB/het Eurosysteem Amerikaanse dollars kon verstrekken aan banken in het eurogebied.

Met welke centrale banken heeft de ECB zulke swapovereenkomsten gesloten?

In 2011 heeft de ECB met de Bank of England, de Bank of Canada, de Bank of Japan, de Federal Reserve en de Zwitserse centrale bank een netwerk van swapovereenkomsten opgezet dat de deelnemende centrale banken in staat stelt deviezen met elkaar te ruilen. Vanaf april 2020 zijn deze swaps gebruikt om Amerikaanse dollars en Zwitserse franken te lenen aan banken in het eurogebied en euro’s aan banken in het Verenigd Koninkrijk.

In de nasleep van de financiële crisis heeft de ECB regelingen in het leven geroepen om euro's te verschaffen aan de centrale banken van Denemarken en Zweden. De ECB heeft ook tijdelijke regelingen getroffen om de centrale banken van Hongarije en Polen, alsook de centrale bank van Letland, vóór de toetreding van het land in 2014 tot het eurogebied, te voorzien van euro’s.

In 2013 heeft de ECB een valutaswapovereenkomst gesloten met China, gezien de steeds belangrijkere rol van het land in het internationale financiële stelsel en de snelle groei van de handel en de investeringen tussen China en het eurogebied. Voor het Eurosysteem fungeert deze overeenkomst als liquiditeitsvangnet, om banken in het eurogebied gerust te stellen dat Chinese renminbi ook bij marktverstoringen beschikbaar blijven.

Sindsdien hebben we met een aantal centrale banken over de hele wereld nieuwe tijdelijke swapovereenkomsten afgesloten en zijn enkele swapfaciliteiten vervallen.

Overzicht van bestaande swapovereenkomsten

Hoe werken de swapovereenkomsten?

In normale omstandigheden doet een bank in het eurogebied een beroep op de markt als ze Amerikaanse dollars nodig heeft, bijvoorbeeld om een dollarlening aan een klant te kunnen verstrekken. Maar als de rente op Amerikaanse dollarleningen te hoog is of als de markt verstoord is, kan de bank zich tot de eigen centrale bank wenden. In dat specifieke geval kan de ECB aan dollars komen via de valutaovereenkomst met de Federal Reserve. Sinds de wereldwijde financiële crisis voert de ECB regelmatig in Amerikaanse dollars luidende liquiditeitsverschaffende transacties uit. De banken in het eurogebied kunnen aangeven hoeveel dollars ze willen lenen tegen een van tevoren vastgestelde rente. In ruil voor de dollars moeten ze aan de ECB hoogwaardig onderpand verstrekken. De waarde daarvan wordt bepaald door de huidige marktprijzen te nemen (mark-to-market) en daar een passende haircut van af te trekken. Veel van deze valutaovereenkomsten fungeren voornamelijk als vangnet en zijn nooit gebruikt. In lijn met haar algemene beleid om heel slagvaardig te kunnen opereren, test de ECB haar monetairbeleidsinstrumenten regelmatig, zodat ze veilig en gemakkelijk inzetbaar zijn wanneer dat nodig mocht blijken.

Update: deze explainer is op 18 mei 2022 bijgewerkt met nadere informatie over het onderwerp.