EBC ocenia postępy państw UE na drodze do wprowadzenia euro

1 czerwca 2022

• Ukazujący się co dwa lata raport przedstawia postępy siedmiu państw członkowskich UE nienależących do strefy euro.
• Chorwacja została oceniona pozytywnie, jeśli chodzi o potencjalne wprowadzenie euro 1 stycznia 2023.
• Ze względu na trudne warunki ekonomiczne postępy są ogólnie ograniczone.

W raporcie o konwergencji z czerwca 2022 roku Europejski Bank Centralny (EBC) ocenia, że państwa UE spoza strefy euro od 2020 roku poczyniły ograniczone postępy, jeśli chodzi o konwergencję gospodarczą ze strefą euro. Główną przyczyną są trudne warunki ekonomiczne.

Wydawany co dwa lata raport przedstawia ocenę postępów siedmiu krajów – Bułgarii, Czech, Chorwacji, Węgier, Polski, Rumunii i Szwecji – na drodze do wprowadzenia euro.

W raporcie zawarto bardziej szczegółową ocenę Chorwacji, która ogłosiła, że zamierza wprowadzić euro z dniem 1 stycznia 2023. Bułgaria i Chorwacja przystąpiły do mechanizmu kursowego ERM II i unii bankowej 10 lipca 2020.

Kryzys związany z koronawirusem (COVID‑19) doprowadził do znacznego spadku aktywności gospodarczej w 2020, po czym we wszystkich badanych krajach nastąpiło mocne odbicie. Inwazja Rosji na Ukrainę rozpoczęta w lutym 2022 osłabiła wzrost gospodarczy, przy czym we wszystkich analizowanych państwach podwyższyła się inflacja. Niemniej jest jeszcze za wcześnie na definitywne stwierdzenie, jak wpłynie to na przebieg konwergencji. Prognostyczna ocena konwergencji jest obciążona dużą niepewnością, więc pełną ocenę wpływu będzie można przeprowadzić dopiero retrospekcyjnie.

Jeśli chodzi o kryterium stabilności cen, jedynie w Chorwacji i Szwecji stopa inflacji była niższa lub wyraźnie niższa od wartości referencyjnej wynoszącej 4,9%. Wartość referencyjna opiera się na średnich stopach inflacji trzech krajów o najlepszych rezultatach za ostatnie 12 miesięcy (z wyłączeniem obserwacji nietypowych: Malty i Portugalii): Finlandii, Francji i Grecji. W pozostałych pięciu badanych krajach – w Bułgarii, Czechach, Polsce, Rumunii i na Węgrzech – przez ostatnie 12 miesięcy stopa inflacji była wyraźnie wyższa od wartości odniesienia, tak samo jak w przypadku raportu o konwergencji z 2020.

Co do kryteriów fiskalnych, w momencie publikacji raportu tylko Rumunia jest objęta procedurą dotyczącą nadmiernego deficytu (uruchomioną w kwietniu 2020). Choć w trzech innych badanych krajach – w Bułgarii, Czechach i na Węgrzech – wskaźnik deficytu przekroczył w 2021 wartość referencyjną wynoszącą 3% PKB, nie otworzono żadnej nowej procedury dotyczącej nadmiernego deficytu.

Deficyt budżetowy, po gwałtownym wzroście w 2020 wskutek kryzysu związanego z COVID‑19, w 2021 pozostał wysoki we wszystkich państwach oprócz Szwecji. W porównaniu z 2020 sytuacja budżetowa w 2021 poprawiła się we wszystkich badanych krajach z wyjątkiem Bułgarii i Czech. Zgodnie z prognozą gospodarczą Komisji Europejskiej z wiosny 2022 roku wskaźnik deficytu do PKB w 2022 i 2023 w większości analizowanych państw ma się obniżyć. Według przewidywań w 2023 w Czechach, Polsce, Rumunii i na Węgrzech będzie jednak przekraczać wartość referencyjną.

Wskaźnik długu publicznego do PKB w 2021 w Bułgarii i Szwecji mieścił się w przedziale między 20% a 40%, w Czechach, Polsce i Rumunii wynosił między 40% a 60%, zaś w Chorwacji i na Węgrzech przekraczał wartość referencyjną równą 60%.

Przewiduje się, że w 2022 i 2023 wskaźnik długu publicznego w czterech spośród badanych krajów będzie się obniżać w wyniku poprawy aktywności gospodarczej i wycofywania środków fiskalnych wprowadzonych w reakcji na pandemię COVID‑19. Według oczekiwań niekorzystny wpływ na salda budżetowe mają natomiast wywierać nowe środki wprowadzane w związku z wysokimi cenami energii i wojną między Rosją a Ukrainą.

Co do kryterium kursu walutowego, lew bułgarski i kuna chorwacka uczestniczyły w mechanizmie ERM II przez większą część dwuletniego okresu referencyjnego, trwającego od 26 maja 2020 do 25 maja 2022; parytety centralne wynosiły, odpowiednio, 1,95583 lewa do euro i 7,53450 kuny do euro. Kurs kuny chorwackiej wykazywał niską zmienność i był bliski parytetu centralnego. Natomiast kurs lewa bułgarskiego nie odbiegał od parytetu centralnego. Kursy walut nieuczestniczących w ERM II, z wyjątkiem leja rumuńskiego, wykazywały stosunkowo wysoką zmienność.

Jeśli chodzi o konwergencję długoterminowych stóp procentowych, średnia 12‑miesięczna długoterminowa stopa procentowa była najniższa w Bułgarii, Chorwacji i Szwecji. Stopa odnotowana w Czechach, wynosząca 2,5%, była tuż poniżej wartości referencyjnej równej 2,6%. W dwóch spośród badanych państw – na Węgrzech i w Polsce – średnia 12‑miesięczna długoterminowa stopa procentowa była wyższa od wartości referencyjnej, zaś w Rumunii – wyraźnie wyższa od wartości referencyjnej.

Ważnym czynnikiem, od którego zależy trwałość konwergencji, jest siła otoczenia instytucjonalnego. Jakość instytucji i rządzenia jest stosunkowo niska we wszystkich analizowanych krajach z wyjątkiem Szwecji. Jeśli chodzi o konwergencję prawną, Chorwacja jest jedynym spośród badanych krajów, w którym ramy prawne całkowicie spełniają warunki wprowadzenia euro określone w Traktacie o funkcjonowaniu Unii Europejskiej i Statucie Europejskiego Systemu Banków Centralnych i Europejskiego Banku Centralnego (Statut ESBC).

Chorwacja

Na podstawie przeprowadzonej oceny EBC stwierdza, że Chorwacja nie przekracza wartości referencyjnych przyjętych dla kryteriów konwergencji.

Stabilność cen

W kwietniu 2022 średnia 12‑miesięczna stopa inflacji HICP w Chorwacji wyniosła 4,7%, była więc niższa od wartości referencyjnej równej 4,9%. Oczekuje się, że w nadchodzących miesiącach ta stopa będzie stopniowo rosnąć, przede wszystkim pod wpływem wyższych cen surowców, rozszerzania się presji cenowej i dalszego nasilania się zatorów podażowych wskutek wojny między Rosją a Ukrainą.

Jeśli chodzi o dalsze perspektywy, istnieją obawy co do trwałości konwergencji inflacji w Chorwacji w dłuższym okresie. Żeby nie doszło do narastania nadmiernej presji cenowej i nierównowagi makroekonomicznej, proces konwergencji powinien być wspierany odpowiednią polityką.

Deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych oraz wskaźniki długu

W 2021 saldo sektora instytucji rządowych i samorządowych w Chorwacji było tuż poniżej wartości referencyjnej dla deficytu wynoszącej 3% PKB. Natomiast wskaźnik długu przekraczał wartość referencyjną równą 60% PKB, ale był niższy niż w poprzednim roku. Wskaźnik deficytu w 2021 wyniósł 2,9% PKB, co oznacza, że kryterium deficytu zostało spełnione. Wskaźnik długu obniżył się ze szczytowej wartości 87,3% PKB w 2020 do 79,8% PKB w 2021. Ten mocny spadek zapewnił spełnienie kryterium długu.

Według prognozy gospodarczej Komisji Europejskiej z wiosny 2022 roku Chorwacja jest na dobrej drodze, żeby w dalszym ciągu spełniać wymogi paktu stabilności i wzrostu. Ponadto w wiosennym pakiecie dotyczącym europejskiego semestru 2022 Komisja Europejska stwierdziła, że w perspektywie średniookresowej poziom ryzyka dla zdolności do obsługi zadłużenia jest w Chorwacji średni. Żeby utrzymać dobry stan finansów publicznych i trwale sprowadzić wskaźnik długu na ścieżkę spadkową, Chorwacja musi wdrożyć reformy fiskalne przewidziane w jej planie odbudowy i wzmacniania odporności.

Kurs walutowy

Kuna chorwacka została włączona do mechanizmu ERM II 10 lipca 2020 z parytetem centralnym 7,53450 kuny do euro i standardowym pasmem wahań ±15%. W dwuletnim okresie referencyjnym – od 26 maja 2020 do 25 maja 2022 – kurs kuny wykazywał niską zmienność i był blisko parytetu centralnego.

Długoterminowe stopy procentowe

Długoterminowa stopa procentowa w Chorwacji wynosiła w okresie referencyjnym – od maja 2021 do kwietnia 2022 roku – średnio 0,8%, czyli była niższa od wartości referencyjnej dla kryterium konwergencji stóp procentowych, równej 2,6%. Od 2012 roku ta stopa się obniżyła: jej średnia 12‑miesięczna spadła z niespełna 7% do poniżej 1%.

Trwałość konwergencji

Korzystne dla Chorwacji byłyby polityka gospodarcza ukierunkowana na stabilność i szeroko zakrojone reformy strukturalne. W 2022 Komisja Europejska stwierdziła, że występujące w tym kraju zakłócenia równowagi makroekonomicznej w 2021 nadal malały i wracały do korzystnego trendu sprzed pandemii. Reformy strukturalne pomogłyby Chorwacji ulepszyć otoczenie instytucjonalne i biznesowe, pobudzić konkurencję oraz poprawić skuteczność administracji publicznej i wymiaru sprawiedliwości. Od października 2020 Europejski Bank Centralny sprawuje bezpośredni nadzór nad 8 instytucjami istotnymi i kontrolę zwierzchnią nad 15 instytucjami mniej istotnymi w Chorwacji.

Kryteria prawne

Chorwackie prawo jest zgodne z Traktatami i Statutem ESBC, jak wymaga art. 131 Traktatu.

Kontakt z mediami: Alexandrine Bouilhet, tel.: +49 172 174 93 66.

Uwagi

• Raport o konwergencji, sporządzany przez EBC co dwa lata lub na wniosek zainteresowanego kraju, stanowi analizę stanu konwergencji gospodarczej i prawnej państw członkowskich UE spoza strefy euro objętych derogacją. Przedstawia stopień trwałego zbliżenia ich gospodarek do poziomu strefy euro, badanie zgodności ustawodawstwa krajowego z ramami prawnymi UE oraz ocenę spełnienia wymogów prawnych przez banki centralne tych krajów. Dania ma klauzulę wyłączającą i nie jest poddawana ocenie, chyba że sama o to wystąpi.
• Datą graniczną dla statystyk zawartych w niniejszym raporcie był 25 maja 2022. Okres referencyjny dla kryteriów stabilności cen i długoterminowych stóp procentowych to maj 2021 – kwiecień 2022. Okres referencyjny dla kursów walutowych to 26 maja 2020 – 25 maja 2022. Dane historyczne o sytuacji finansów publicznych obejmują okres do roku 2021. Prognozy zawarte w raporcie opierają się na prognozie gospodarczej Komisji Europejskiej z wiosny 2022 roku oraz najnowszych programach konwergencji przedstawionych przez same kraje, a także na innych informacjach istotnych dla prognostycznej oceny trwałości konwergencji.
• Od listopada 2014 roku każdy kraj wchodzący do strefy euro przystępuje także do jednolitego mechanizmu nadzorczego (SSM) oraz pozostałych mechanizmów unii bankowej. System bankowy takiego kraju jest poddawany wszechstronnej ocenie, którą przeprowadza EBC. 10 lipca 2020 EBC podjął decyzję o ustanowieniu bliskiej współpracy z bankami centralnymi Bułgarii (Българска народна банка – Narodowy Bank Bułgarii) i Chorwacji (Hrvatska narodna banka), w następstwie spełnienia przez nie odnośnych wymagań nadzorczych i prawnych. Od 1 października 2020 EBC jest organem odpowiedzialnym za wspólne procedury dla wszystkich nadzorowanych podmiotów i sprawuje kontrolę zwierzchnią nad instytucjami mniej istotnymi w obu krajach.