Jak działa system rezerwy obowiązkowej?

11 sierpnia 2016 (aktualizacja 8 listopada 2023)

Banki komercyjne ze strefy euro muszą utrzymywać pewną kwotę na rachunku bieżącym w krajowym banku centralnym w ramach Eurosystemu. Jest to tzw. rezerwa obowiązkowa. Jej wysokość ustala się zwykle na okres 6–7 tygodni, zwany okresem utrzymywania rezerwy obowiązkowej. Rezerwę obowiązkową oblicza się jako 1% wartości określonych pozycji pasywów w bilansie banku za poprzedni okres – głównie depozytów klientów i dłużnych papierów wartościowych z terminem zapadalności do dwóch lat.

Banki muszą dopilnować, by w danym okresie średni poziom rezerwy na rachunku bieżącym spełniał określone wymogi. Nie muszą więc przez cały okres utrzymywać dokładnej kwoty rezerwy, dzięki czemu mogą reagować na krótkookresowe zmiany na rynkach pieniężnych przez zasilanie rezerwy lub pobieranie z niej środków. To z kolei pomaga stabilizować stopy procentowe na rynku pieniężnym. Suma rezerw obowiązkowych banków ze strefy euro jest codziennie publikowana na stronie poświęconej analizie płynności.

Na koniec danego okresu krajowe banki centralne ze strefy euro wypłacają odsetki od utrzymywanych rezerw. Do października 2022 oprocentowanie rezerw było równe stopie podstawowych operacji refinansujących. Później zostało obniżone do poziomu stopy depozytu w banku centralnym, a w lipcu 2023 – ustalone na poziomie 0%. Zgodnie z obecnymi zasadami wszystkie środki na rachunkach bieżących banków ponad poziom rezerwy obowiązkowej są oprocentowane na poziomie 0%, gdy stopa depozytu w banku centralnym przekracza 0%, oraz według stopy depozytu w banku centralnym, gdy jest ona niższa niż 0%.

Jeśli bank nie spełni wymogów w zakresie rezerwy obowiązkowej, prawo unijne zezwala EBC na nałożenie sankcji proporcjonalnej do stwierdzonego niedoboru. Banki mogą nie spełnić wymogów z wielu różnych powodów. Często jest to wynikiem błędów o charakterze technicznym lub operacyjnym, a nie braku kwoty, jaką bank ma utrzymywać w krajowym banku centralnym. Banki mogą też przechowywać środki na rachunkach innych niż rachunek bieżący, np. w formie depozytów w banku centralnym. Naruszenie wymogów w zakresie rezerwy obowiązkowej nie musi więc oznaczać, że bank nie dysponuje wystarczającymi środkami.