Ujemna stopa procentowa EBC

12 czerwca 2014 (aktualizacja 28 lipca 2022)

Głównym zadaniem EBC jest utrzymywanie stabilnego poziomu cen. W tym celu dążymy do stopy inflacji wynoszącej 2% w średnim okresie. Oddziałujemy na inflację za pomocą podstawowych stóp procentowych. Podobnie postępuje większość banków centralnych. Kiedy bank centralny chce przeciwdziałać zbyt wysokiej inflacji, zwykle podnosi stopy, żeby zachęcać do oszczędzania, a zniechęcać do zaciągania pożyczek. Natomiast kiedy chce zapobiec za niskiej inflacji – obniża stopy procentowe.
Ponieważ w 2014 przewidywano, że inflacja będzie przez dłuższy czas utrzymywać się znacznie poniżej 2%, w czerwcu 2014 Rada Prezesów EBC uznała za konieczną obniżkę stóp. EBC reguluje wysokość trzech głównych stóp procentowych: stopy kredytowej, po której udziela bankom jednodniowych pożyczek; stopy podstawowych operacji refinansujących, po której banki mogą regularnie pożyczać pieniądze od EBC; oraz stopy depozytu na koniec dnia, czyli oprocentowania środków złożonych przez banki komercyjne w banku centralnym. Wszystkie trzy stopy zostały obniżone. Obniżka stóp była częścią pakietu środków mających zapewnić średniookresową stabilność cen, która jest warunkiem trwałego wzrostu gospodarczego strefy euro.

Czy ujemne podstawowe stopy procentowe oznaczają, że trzeba płacić bankowi za trzymanie w nim pieniędzy? Jak ujemna stopa depozytowa wpłynie na moje oszczędności?

Oczywiście banki komercyjne mogą obniżyć stopę procentową dla lokat oszczędnościowych, a część banków wprowadziła ujemne oprocentowanie wysokich depozytów swoich klientów. Jednocześnie jednak staniały kredyty dla osób fizycznych i firm, co sprzyjało ożywieniu wzrostu gospodarczego.
W gospodarce rynkowej stopa zwrotu z oszczędności zależy od podaży i popytu. Na przykład niskie oprocentowanie lokat długoterminowych wynika ze słabego wzrostu gospodarczego i niewystarczającej rentowności kapitału. Decyzje EBC dotyczące stóp procentowych pomagały pobudzić wzrost gospodarczy i w ten sposób stworzyć warunki do stopniowego powrotu stawek oprocentowania na wyższy poziom, a zatem w ostatecznym rozrachunku były korzystne także dla posiadaczy oszczędności.

Ale dlaczego karać posiadaczy oszczędności, a nagradzać dłużników?

Podstawową funkcją banku centralnego jest zachęcanie lub zniechęcanie konsumentów i podmiotów gospodarczych do gromadzenia oszczędności lub zaciągania pożyczek, ale nie należy tego postrzegać w kategoriach kary czy nagrody. Obniżając stopy procentowe i zmniejszając w ten sposób atrakcyjność oszczędzania, a zwiększając atrakcyjność kredytów, bank centralny stara się skłonić ludzi do wydawania i inwestowania pieniędzy. Natomiast kiedy panuje wysoka inflacja i bank podnosi stopy, wzrasta zachęta do oszczędzania i ograniczania wydatków, co może pomóc w schłodzeniu gospodarki. W taki sposób działa nie tylko EBC – tak postępują wszystkie banki centralne.

Czy banki komercyjne nie mogą uniknąć płacenia odsetek od swoich depozytów? Nie mogłyby na przykład zwiększyć zapasów banknotów?

Jeśli bank ma więcej pieniędzy, niż musi trzymać jako rezerwę obowiązkową, i nie chce ich pożyczyć innym bankom komercyjnym, pozostają mu tylko dwie możliwości: złożyć je na rachunku w banku centralnym lub trzymać w gotówce. Ale przechowywanie gotówki też kosztuje – choćby dlatego, że trzeba mieć wtedy odpowiednio zabezpieczony skarbiec. Trudno więc oczekiwać, żeby jakiś bank się na to zdecydował. Bardziej prawdopodobne jest, że zapłaci ujemne odsetki – lub pożyczy te pieniądze innym bankom.