Co to są stopy benchmarkowe?
11 lipca 2019 (aktualizacja 13 września 2024)
Co to jest benchmark?
Benchmarkami nazywa się regularnie aktualizowane i podawane do wiadomości publicznej referencyjne stopy procentowe. Wykorzystuje się je we wszelkiego rodzaju umowach finansowych, np. przy kredytach hipotecznych i kredytach w rachunku bieżącym, a często także w bardziej złożonych transakcjach finansowych.
Stopy benchmarkowe, obliczane przez niezależny podmiot, zwykle odzwierciedlają koszt kredytu na poszczególnych rynkach. Mogą wyrażać oprocentowanie pożyczek międzybankowych lub środków pozyskiwanych przez banki z innych źródeł, np. funduszy emerytalnych, firm ubezpieczeniowych bądź funduszy rynku pieniężnego.
Dlatego te stopy odgrywają ważną rolę w systemie finansowym, systemie bankowym i całej gospodarce. Ale co właściwie sprawia, że są tak ważne, i jaki był cel ich reformowania?
Dlaczego stopy benchmarkowe są tak ważne?
Są powszechnie stosowane w gospodarce
Benchmarki są powszechnie stosowane w całym systemie gospodarczym, zarówno przez osoby fizyczne, jak i podmioty gospodarcze.
Banki na przykład wykorzystują je przy udzielaniu kredytów klientom indywidualnym i korporacyjnym.
Wyobraźmy sobie, że firma zaciąga w banku kredyt, którego oprocentowanie jest wyrażone jako pewien benchmark plus 2%. Zatem odsetki będą zawsze naliczane według aktualnej wartości benchmarku: kiedy ten benchmark wzrośnie, koszty kredytu będą wyższe, a kiedy spadnie – niższe. W takim przypadku benchmark jest wiarygodnym, niezależnym i stosunkowo prostym punktem odniesienia dla wszystkich uczestników transakcji.
Stopy benchmarkowe są również stosowane przez przedsiębiorstwa, banki i inne podmioty do wyceny pozycji bilansowych, gdyż ułatwiają obliczanie faktycznej wartości księgowej firmy, a ściśle mówiąc – posiadanych przez nią aktywów finansowych.
Benchmarki są też wykorzystywane przy bardziej złożonych transakcjach finansowych, na przykład emisji papierów wartościowych o zmiennym oprocentowaniu, wystawianiu opcji czy zawieraniu kontraktów terminowych i swapów.
Weźmy na przykład swap stóp procentowych, czyli w uproszczeniu transakcję, w której dwie strony uzgadniają, że będą wzajemnie spłacać swoje odsetki. W takiej transakcji benchmark może służyć do ustalenia przynajmniej jednej ze stóp procentowych będących przedmiotem wymiany. Dzięki temu umowa będzie bardziej przejrzysta i może być do pewnego stopnia znormalizowana, a zatem – łatwiejsza do wynegocjowania.
Do innych zastosowań stóp benchmarkowych należą między innymi: obliczanie karnych opłat od kredytu w rachunku bieżącym, naliczanie odsetek od niektórych depozytów detalicznych oraz ustalanie oprocentowania pożyczek i kredytów hipotecznych dla osób fizycznych.
Są potrzebne bankom centralnym
Stopy benchmarkowe są również ważnym źródłem informacji dla banków centralnych. W EBC na przykład wykorzystujemy je w działaniach na rzecz utrzymania stabilności cen w strefie euro.
Benchmarki, które prawidłowo odzwierciedlają oprocentowanie kredytów udzielanych i zaciąganych przez banki, pomagają nam zrozumieć funkcjonowanie rynków finansowych i ocenić dostępność pieniądza w strefie euro. Tę wiedzę wykorzystujemy przy podejmowaniu decyzji w sprawie polityki pieniężnej: mając informacje o dostępie banków do finansowania, można oszacować ich skłonność do udzielania kredytów firmom i gospodarstwom domowym. Wszystkie te czynniki przekładają się ostatecznie na poziom cen.
Benchmarki pomagają nam też monitorować faktyczne konsekwencje naszych decyzji. Gdy EBC podnosi lub obniża stopy procentowe, skutki danej decyzji obserwujemy w zmianach indeksów referencyjnych dla euro.
Czemu służyły i na czym dokładnie polegały reformy benchmarków?
Przydatność stóp benchmarkowych zależy od tego, czy się je uznaje za wiarygodne i bezstronne, tj. obliczane w przejrzysty sposób oraz łatwo dostępne dla wszystkich zainteresowanych. Jeżeli podstawą umowy jest pewny benchmark, żadna ze stron nie może wpływać na uzgodniony poziom oprocentowania. Dzięki tej pewności wartość umowy jest bezstronna i niepodważalna.
Z powodu znaczenia stóp benchmarkowych w gospodarce muszą one być wiarygodne. Mają to zapewnić jasne mechanizmy zarządzania i przejrzyste metody obliczania.
Dlatego europejskie benchmarki poddano w ostatnich latach istotnym reformom. Były one w znacznym stopniu podyktowane przyjęciem unijnego rozporządzenia o wskaźnikach referencyjnych (BMR), które zostało opublikowane w 2016 i weszło w życie w styczniu 2018.
| €STR | Krótkoterminowa stopa dla euro (€STR) odzwierciedla koszt hurtowych niezabezpieczonych pożyczek overnight w euro zaciąganych przez banki znajdujące się w strefie euro. Jest publikowana w każdy dzień roboczy TARGET na podstawie transakcji przeprowadzonych i rozliczonych w poprzednim dniu roboczym TARGET (dzień sprawozdawczy „T”) z terminem zapadalności T+1, które uznaje się za zrealizowane na warunkach rynkowych i które są tym samym obiektywnym odzwierciedleniem stóp rynkowych. Stopa €STR zastąpiła stopę EONIA, poprzednią stopę benchmarkową overnight dla euro obliczaną przez EBC w imieniu Europejskiego Instytutu Rynków Pieniężnych (EMMI). Grupa robocza ds. wolnych od ryzyka stóp procentowych, która działa w sektorze prywatnym, zaleciła uczestnikom rynku stopniowe zastępowanie stopy EONIA nową krótkoterminową stopą dla euro (€STR), publikowaną przez EBC od 2 października 2019. Stopa EONIA przestała być publikowana 3 stycznia 2022. |
| EURIBOR | Benchmark oprocentowania transakcji niezabezpieczonych obliczany dla kilku okresów zapadalności (jeden tydzień, jeden miesiąc, trzy miesiące, sześć miesięcy i dwanaście miesięcy). Jego administratorem jest EMMI. Żeby zapewnić zgodność tego benchmarku z unijnym rozporządzeniem BMR, EMMI doprecyzował, że EURIBOR jest stopą, po której banki w obecnych i byłych krajach UE i EFTA mogą pozyskiwać finansowanie na hurtowym rynku instrumentów niezabezpieczonych w euro. Stopę EURIBOR oblicza się metodą mieszaną. Opiera się ona w jak największym stopniu na kwalifikowanych niezabezpieczonych transakcjach rynkowych, a w razie ich braku – także na szacunkach uzyskiwanych w modelach na podstawie transakcji z różnych rynków blisko związanych z niezabezpieczonym rynkiem pieniężnym euro. |
W 2017 EBC postanowił opracować krótkoterminową stopę dla euro (€STR) jako mechanizm zabezpieczający na wypadek, gdyby sektor prywatny nie mógł dalej wyznaczać stopy EONIA. Nowy benchmark jest stosowany od 2 października 2019.
Wprowadzenie €STR w miejsce EONIA zaleciła w 2018, na podstawie opinii uczestników rynku, działająca w sektorze prywatnym grupa robocza ds. wolnych od ryzyka stóp procentowych dla euro.
Więcej o stawce €STR
Benchmark €STR odzwierciedla koszt niezabezpieczonych pożyczek overnight zaciąganych przez banki od różnych kontrahentów finansowych, na przykład innych banków, funduszy rynku pieniężnego, funduszy inwestycyjnych i emerytalnych oraz innych uczestników rynku finansowego, w tym banków centralnych.
Dzięki takiemu podejściu stawka €STR ma szerszy zakres niż EONIA, która obejmowała tylko transakcje międzybankowe. Ponadto, w porównaniu ze stopą EONIA, dane o rzeczywistych transakcjach wykorzystywane przez EBC do obliczenia €STR pochodzą z większej liczby banków. Szerszy zakres danych chroni przed manipulacjami na rynku i zwiększa wiarygodność stawki €STR jako wskaźnika kosztu niezabezpieczonych pożyczek w strefie euro.
Więcej szczegółowych informacji można znaleźć w publikacji z czerwca 2018 o metodologii i zasadach opracowania krótkoterminowej stopy dla euro (€STR) oraz w pytaniach i odpowiedziach na ten temat.